De laatste waarnemingen zijn gedaan in 2015.
Bijgewerkt in september 2015.
De wandeling in PDF formaat
Begin van de Malang Stasiun Kota Malang.
Het spoorwegstation is in 1941 gebouwd naar ontwerp van J. van Eb, werkzaam bij de Landsgebouwendienst; hij was later de architect van de eerste Van Brienenoordbrug in Rotterdam. Dit station verving een eerder station, waarvan nog restanten aan de andere kant van de spoorlijn liggen (Zie het laatste gedeelte van de wandeling). In 1940 wordt Walraven op het perron door vreemden er van beschuldigd een N.S.B.-er te zijn en dat heeft vervelende gevolgen.Na aankomst van de trein te Malang sloten zich vier passagiers bij elkander aan tot een soort 'cordon', waaruit de toevallig op het perron aanwezig zijnde hoofdcommissaris mij bevrijdde.[Walraven – in boevenpak, 12-13] |
NB. De perrons zijn alleen te betreden met een treinkaartje (eventueel naar het dichtst bij zijnde station Blimbing) en dan nog kort voordat de betreffende trein vertrekt.
Vanwege de oorlogsdreiging zijn in de voetgangerstunnels zware metalen deuren aangebracht, waardoor de tunnels ook als schuilkelder dienst konden doen. De gespannen toestand in de jaren voor WO II wordt getypeerd in een artikel in Kritiek en Opbouw. De schuilkelders, de verduisteringen, de maatregelen voor evacuatie, de luchtalarmen, al deze verschijnselen, hoe begrijpelijk, noodzakelijk en nuttig ook, verwekken uiteraard onrust. |
Ga, recht tegenover het station, de Jl Kertanegara in en blijf daarbij rechts van de groenstrook die in het midden van deze weg ligt. De voormalige Daendels Boulevard leidt naar het centrale plein van deze wijk het J.P .Coen Plein. De straten in deze villawijk, die in 1922 is ontworpen, waren vernoemd naar Gouverneurs-Generaal.
Ga op het plein even rechts: Jl Tugu.
Rechts: SMA 1 – SMA 4.
Het Lyceum en de A.M.S., de Algemene Middelbare School. (1930 –Landsgebouwendienst: Muller en Lemei.) De A.M.S. is meer gericht op specifiek Indische eischen en behoeften; aan het diploma der hoogste afdeeling zijn niettemin voor de verdere studie en voor het bekleeden van betrekkingen in het algemeen dezelfde rechten verbonden als aan dat der H.B.S. met vijfjarigen cursus en dit laatste is wederom gelijkgesteld met gelijksoortige einddiploma's in Nederland. [Geïllustreerde Encyclopaedie van N-I, 1019-1023] Toelichting door architect Lemei op de bouw van het complex in 1931. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-35, 113] |
Ga links af en steek het plein over.
Rechts: Tugu – Het eerste vrijheidsmonument was in 1947 bijna gereed toen Nederlandse militairen de stad weer innamen. In 1953 werd het huidige monument door President Soekarno onthuld.
Loop naar de Balaikota.
 Gemeentehuis. Walravens oordeel over een burgemeester: 'Door gebrek aan zwaarte naar boven gevallen', zou Multatili zeggen. [Walraven – Brieven, 435-436]De portier van het stadhuis wordt gedegradeerd tot fietsenbewaarder. Als het ambtelijke iets doet, dan doet het dat altijd met de onpartijdigheid van een stoomwals zonder bestuurder: alles wat in zijn weg komt, wordt plat gedrukt, ook het kleine en het zwakke. [Walraven – Eendagsvliegen, 194-195] In 1914 wordt Malang een gemeente [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-16, 173] en in 1929 heeft het een gemeentehuis. [Locale Techniek-5-3, 56-58] Architect en stedenbouwkundige Karsten vindt dat het stadhuis "voortreffelijk" gelegen is. [Locale Techniek-5-3, 68c]  |
Ga rechts voor het gemeentehuis langs en vervolgens linksaf: Jl Mojopahit (Speelmanstraat).
Ga spoedig daarna rechtsaf: Jl Tumapel (Maetsuykerstraat).
Links: Wisma Tumapel.
Dit voormalige hotel werd in 1923 gebouwd (en in 1928 aanmerkelijk uitgebreid door Hoogerbeets en Koper). Het was het eerste grote hotel in deze wijk. Aan de andere kant van het gebouw had men een mooi uitzicht over het dal van de rivier de Brantas. In het volgende deel van de wandeling, vanaf de vogelmarkt, is die kant van het hotel – vanuit het dal – te zien. |
Hotel Splendid.
Bij de T-kruising kan men even rechts gaan de Jl Brawijaya (Van Oudthoornstraat) in, om vervolgens links de Pasar Bunga, de bloemen en plantenmarkt te bezoeken. [Locale Techniek-5-3, 68b]
De wandeling vervolgt links: Jl Brawijaya en gaat over de Pasar Burung dan Ikan Hias, de vogel- en siervissenmarkt.
Even dik als de kooien op elkaar staan, even dik zitten de vogels op elkaar in de kooien. [Robinson – Piekerans van een straatslijper II, 91-92]
Links: TK & SD.
Christelijke Lagere School (1930 – De Boer). Dat komt van de school, die een Bijbelschool is, maar dat kon niet anders, want in Indië worden de menschen maar een beetje van alles wat, en dat moet ik niet hebben. Bovendien is het Protestantisme de eerste schrede op den weg tot het vrije denken, en dat moet ik wèl hebben. [Walraven – Brieven, 192-193] |
Ga de oude brug over – een brug met een vreemde historie. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-18, 147]
Links: De nieuwe brug uit 1921.
Ga rechtdoor: Jl Mojopahit.
Rechts op de hoek met de Jl Basuki Rahmat: Tourist Information Service.
Links: Gereja Katolik Hati Kudus Yesus. (R.K. Kerk van het H. Hart.)
De kerk is opgeleverd in 1905. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-9, 22-23] Bij de bouw van de kerk was er echter geen geld voor de twee torens, die zijn in 1928 gebouwd. "NB Gedenksteen: "Deze kerk, toegewijd aan het Goddelijk Hart van Jezus, gesticht door de milddadigheid van Z.D.H. Monseigneur E.S. Luypen ontworpen door den Architect M.J .Hulswit en onder het Pastoorschap der Eerwaarde Heeren G.D.A. Jonckbloet [...]" Pastoor Jonckbloet wordt geroemd door Noto Soeroto. [Nederlandsch Indië – Oud & Nieuw-3, 205] |
Links: Monumen KNIP
|
De Sociëteit Concordia was in 1896 gebouwd door A. du Bois. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-2, 228] Het eeuwige gekwebbel op de voorgalerijen en aan soos-kletstafels van menschen, die niets anders hebben dan hun medemenschen om over te kletsen, je treft het overal aan. [Walraven - Brieven, 345-346] In de soos, tijdens de fuif, tijdens het maalfeest of het bal-masqué, zijn deze menschen 'in functie'. [Walraven - Brieven, 725]  |
In de voormalige
Ga links af: de Jl Merdeka Utara, met rechts de Alun alun.
Links: Bank Indonesia.
|
Het Indische Leven, 4-1, 11 meldde in 1922: 'Te Malang werd dezer dagen het nieuwe gebouw der Javasche Bank geopend. Onder zeer groote belangstelling.Het nieuwe kantoor doet in vele opzichten denken aan de 'Javasche Banken' in andere plaatsen van Indië.' |
De
Ga rechtsaf: Jl Merdeka Timur; vroeger Aloon aloon Wetan geheten.
Links: Bank CIMB Niaga.
Bioscoop Rex werd door K. Bos verbouwd in 1945 en heette sindsdien Grand Theater (Globe Theater). Bij de verbouwing werden onder meer de torentjes aangebracht. En Oma, in haar zwarte japon met de witte bloemetjes, haar grijze haarknoedeltje op een dotje onder de rand van haar hoed, en haar comfortabele platte schoenen, stevent naar de eerste voorstelling en geniet, zoals ze nog nooit genoten heeft van al de ijdelheden der 20e eeuw. [Walraven – Eendagsvliegen, 183] |
Links: op de hoek met de Jl Agus Salim (de straat met restaurants).
|
De plaats van het voormalige Restaurant het Hoenkwee-huis. Wij hebben wat gezeten en gedronken op het terras van het mooist gelegen café van Malang, aan den aloon-aloon (stadsplein) en daar heeft hij meteen weer een van zijn Chineesche lekkernijen gegeten. [Walraven – Brieven, 284-285] Ook anderen vinden dit een goede plek om te vertoeven. [Walraven – in boevenpak, 85] Maar het restaurant is er helaas niet meer. [Vervoort – Vanonder de koperen ploert, 177-178] Walraven noemt nooit Toko Oen, misschien vond hij de bezoekers daar te 'Hollands'. [Walraven - Brieven, 152-153] |
Rechts: De Alun Alun
 Op het plein stonden op de vier hoeken kiosken, oorspronkelijk bedoeld voor de verkoop van 'strootjes', later ook voor andere artikelen.
De Aloon-aloon is van oorsprong het plein voor de woning van de regent [Locale Techniek-5-3, 72-74], maar de regentswoning is niet zichtbaar vanaf het plein. Zij is te bereiken door bij het voormalige Hoenkwee-huis links de Jl Agus Salim in te gaan. Vervolgens is dan, na ongeveer 50 meter, links het op-rijpad naar het complex. Het oude middelpunt – in alle betekenissen – was en is nog de Aloen2, aanleunend tegen de Chinese kamp aan haar Z.O.-kant. [Locale Techniek-5-3, 68a] |
Ga rechtsaf: Jl Merdeka Seletan, vroeger de Aloon-aloon Kidoel.
Links: Kantor Pelayanan Perbendaharan Negara.
|
De Assistent Resident gaat buiten zijn boekje. |
Kantoor
Links: Kantor Pos.
|
Dit nieuwe postkantoor is gebouwd op de plaats waar de woning van de Resident stond. Waar de loge of factorij heeft gestaan, valt niet moeilijk te raden. Dit moet geweest zijn aan de aloen-aloen, op de plaats waar thans het residentiehuis is gebouwd. [Walraven – Eendagsvliegen, 181-182] Tijdens WO II woonde hier een Japanse Resident. [Bouwer – Het vermoorde land, 213] In Malang, aldus later een Nederlandse vrouw, ‘stonden we in lange rijen met onze toestellen op het voorerf van de residentswoning waar nu de Japanse vlag waaide.’ [Het Koninkrijk der Nederlanden, 11b, 376-377]. |
Het oude Post- en telegraafkantoor stond aan het begin van Kajoetangan. Van daar komt waarschijnlijk de oude brievenbus.
Links: Hotel Pelangi. (Palace Hotel.)
Een geheel nieuw hotel. [De Locomotief, 11 Juli 1917] [Van Maurik – Indrukken van een Tòtòk, 166-167] |
Aan het voormalige Palace Hotel herinneren nog 22 tegeltableaus met stadsgezichten en landschappen uit Nederland, in de eetzaal aan de achterkant van het centrale gebouw.
Ga recht door, de Jl Kaum, tot de zijstraat links, de Jl Wahid Hasim.
Aan de overkant, op de andere hoek van de zijstraat was Vleeschhouwerij "De Bonte Koe" gevestigd.
 In slagers zijn we echter altijd teleurgesteld geworden. Eerstens was vroeger het vleesch op Java zeer slecht. Toen er na den oorlog veel meer Europeesche vrouwen in Indië kwamen, zijn tal van dingen verbeterd. Het gouvernement voerde Hollandsche fokstieren in, die overal werden gestationneerd, en het vleesch verbeterde enorm, hoewel het nog niet is, wat het in Holland is. [...] Wat wij echter nog altijd missen, zijn werkelijke vaklieden. Echte Europeesche slagers zijn er wel, maar het zijn meestal oud-militairen, die slagersknecht zijn geweest, en die het werk toch nog overlaten aan Inlanders. Dus komt het met een rollade toch meestal verkeerd uit. Ik doe dat dus zelf. [Walraven – Brieven, 356-357] |
Ga links, de zijstraat in, de Jl Wahid Hasyim, vroeger de Gandejan (straat).
Links: TK Katolik Santa Maria.
Openbare fröbelschool. De openbare fröbelschool is in 1900 gesticht door de Vrijmetselaren. Het is een droevige speling van het lot, dat de 'ultramontanen' (extreem pausgezinden) hier nu hun kleuterschool hebben. De leiding van de school is namelijk in handen van de Suster Suster SPM (Santa Perawan Maria), de zusters van de 'Heilige Maagd Maria'. In Nederland beter bekend als 'de zusters van Maria ter Eem'. |
Ga terug naar de Alun alun en vervolg de route, met het plein aan de rechter kant.
Links: Bank Mandiri.
 
Nederlandsch Indische Handelsbank. Zie voor historie [Het bankwezen, 117-128]. De architect van dit gebouw was C.P.Wolff Schoemaker. Het gebouw kwam in 1942, onder Japanse supervisie gereed. [Wolff Schoemaker] |
Links: GPIB Immanuel.
Hervormde kerk. Ophef in 1908-1909 rond de bouw van een nieuwe Hervormde kerk [Indisch Bouwkundig Tijdschrift -11, 212 / -11, 230-231 / -12, 8-11 / -12, 131] In 1911 lijkt het geld voor de bouw op te zijn, maar het valt mee [De Locomotief, 6 October 1911] [De Locomotief, 28 October 1911] Maar ook tijdens al deze wereldse ellende werd er aandacht besteed aan het zielenheil van Amboneesjes. [De Locomotief, 17 October 1911] Maar het zijn wonderlijke dominee's hoor. Die trekken een korte broek aan, en een open shirt, en dan zijn ze niet te onderscheiden van hun volgelingen. [Walraven – Brieven, 596] |
Links: Toko Oen.
  Restaurant Toko Oen uit 1934, had ook vestigingen in o.a. Batavia en Semarang.
In het restaurant hangen foto's uit Nederland-Indische tijd waaronder een van het gebouw op de kruising van de Jl Basuki Rahmat en de Jl Semeru. Op de foto is de naam 'Tan' te lezen. Ter plekke wordt hierop teruggekomen. |
Ga schuin links: de Jl Basuki Rahmat.
Vroeger heette deze straat Kajoetangan; de naam betekent: 'houten handen' en dat slaat op de gesnoeide bomen langs de straat, die op handen leken.
Links: o.a. Apotik.
Apotheek De Rijzende Zon. In Malang koop ik een strip aspirine in apotheek Mata Hari (ongetwijfeld vroeger 'de Zon'). Ik plaats de bestelling in mijn beste Bahasa, herhaal het daarna in het Engels en hoor vervolgens tot mijn verwondering de twee gezette Chinese dames elkaar in het Nederlands toespreken. Ze gebruiken deze taal kennelijk zoals dokters het Latijn, een geheimtaal die maar weinigen verstaan. |
|
Aan de linkerkant van deze straat staat nog een enkel gebouw, dat nog aan de Nederlands-Indische tijd herinnert: Nr. 31 Foto & Kunsthandel 'Fotax', zie de gevel. |
Links: (Nr. 51 EH Bakery) Het pand is afgesloten.
 Patisserie, Confiserie en Broodbakkerij Ender en Haug.
Anna heeft een betrekkinkje! Dat zoete kind. Ze is nu 19 en ik was er eigenlijk tegen, want het is in een bakkerswinkel (!) en ik was bang, dat ze haar alleen maar wilden hebben om haar achter de toonbank te laten staan voor een laag loon en haar af te beulen. Er zijn hier n.l. 'toestanden' op dat gebied! Maar dat is me zeer meegevallen. Ongeveer acht jaar geleden werd hier op Malang een bakkerij geopend onder de firma Ender & Haug. Ender was een Hollandsche vakman op het gebied van brood enz. en Haug was een chocolatier en patissier, een Deen. [Walraven – Brieven, 592-593], [Walraven – Brieven, 600-601] En ook na de oorlog worden de produkten van die winkel gewaardeerd. [Vervoort – Vanonder de koperen ploert, 184] |
Links: (Nr. 63 Zero to Five) Het pand is afgesloten..
Toko Piet Goan, handel in provisieën en dranken. Allereerst gaan we betalen: huur, bedienden, licht, schoolgeld, kleine schuldjes. Dan inkoopen bij Toko Piet, maar die strekken voor een week. Na een week komen dezelfde inkoopen weer terug, want dit leger verbruikt veel. In een eerdere brief meldt hij de prijzen van kruidenierswaren. Tegenwoordig wordt er Hollandsche boter geïmporteerd, uit Brabant en Friesland, verschillende merken. Vroeger kregen wij die niet te zien en kwam alles uit Australië. Wij krijgen hier namelijk alleen datgene, waar importeur en winkelier wat aan kunnen verdienen! Wij leven ook in dat opzicht onder dictatuur. |
Links: hoek Jl Semeru – wit complex.
|
Volgens architect en stedenbouwkundige Karsten 'een mooi en ruim kruispunt'. [Locale Techniek-5-3, 55] Het linker complex is in 1935 door Bos gebouwd in opdracht van Juwelier Tan. Het rechter is daarna gebouwd voor Han Thiau An, eigenaar van de grote suikerfabriek in Pasuruan. De gemeente stelde hierbij als eis, dat het symmetrisch en in de zelfde witte kleur moest worden gebouwd. Het is niet bekend of Bos van dit gebouw ook de architect is geweest.  |
Winkelcomplex met o.a. Goudsmederij en Horloger Tan.
Steek de Jl Semeru over en vervolg de wandeling: Jl Basuki Rahmat.
 |
Links: Hotel Trio.
| Zie foto: Het politiekantoor te Malang is een oude B.B.-ambtswoning en ik werd geleid naar een vroegere slaapkamer of goedang 'in de bijgebouwen', waar enige tafels stonden met veel papieren beladen, een paar nieuwe Royal-schrijfmachines, en verder wat stoelen van voorheen en thans. De jonge inspecteur, die mij zou gaan verhoren was sympathiek van uiterlijk en toon. Hij was zó jong, dat hij mij onmiddellijk vertelde, hoe hij van plan was geweest die avond naar een z.g. h.b.s.-fuif te gaan en hoe dit nu niet kon vanwege mijn blijkbaar anti-vaderlandslievende gesprekken in de trein. Mijn aanbod de volgende morgen vroeg terug te komen moest hij afwijzen. Deze dingen moeten onmiddellijk worden behandeld. Men bleef daar des nachts voor op. [Walraven – in boevenpak, 19-21] |
 |
Winkelcomplex "LUX". NB De verlichting aan dakrand. |
Links, de zijweg, Jl Riyadi.
De Oro Oro Dowo, de naam van deze straat in het verleden, wordt verderop steil en misschien is dit de straat waar Fabricius van af is geracet.
[Fabricius – Een reis door het nieuwe Indonesië, 78]
Links, noordhoek van de zijweg: winkelcomplex.
Rechts: Persero.
  Algemene Nederlandsch-Indische Electriciteits-Maatschappij: ANIEM (1941 – Rijksen).
Het woord 'Aniem-lichtpunt' is een vergezocht 'bruggetje' om hier Walravens beschrijving van zijn eigen situatie op te nemen. Wanneer ik mij zorgvuldig verschans achter mijn klamboe of in de tot studeerkamer geïmproviseerde garage of desnoods in een leegstaande bediendenkamer, die voorzien is van een Aniem-lichtpunt. Wanneer ik mij daarin installeer temidden van obat-njamoekgeuren en met een pijp, in een zeer summier toilet, 'dan laat de wereld mij zoo koud als ijs', zooals het liedje zegt. [Walraven – Op de grens, 155-156] |
Vervolg de wandeling in de zelfde richting: Jl Suprapto.
Vroeger heette dit deel van de weg naar Lawang en Surabaya Tjelaket. [Het Indische Leven, 6, 317]
De tweede woning van Walraven stond aan deze weg in de voorstad Blimbing. [Walraven – Brieven, 188-189]
Blimbing werd in de jaren dertig door Malang geannexeerd. [Locale Techniek -3-1, 18]
Rechts: Rumah Sakit Umum Dr. Saiful Anwar.
|
In het Militair Hospitaal werden ook burgers verpleegd. Mevrouw Walraven lag in dit ziekenhuis. [Walraven - Brieven, 554-555], [Walraven – Brieven, 697] Het hospitaal in Malang hoorde tot de betere [De Locomotief, 15 Februari 1927 (1,2)] misschien omdat er 'cursussen aan dames' werden gegeven. [De Locomotief, 14 Februari 1917] |
Links: Nr. 21 SMA Katolik Celaket – Frateran Bunde Hati Kudus.
Fraterschool met internaat (1929, Hoogerbeets en Koper). Een ander probleem is mijn oudste jongen, Willem. Je ziet hem op een van de kiekjes met zijn gezicht terzijde, leelijk kijken. Hij stottert, maar dat is geen reden om den kop in den wind te gooien, en het op de L.S. niet verder te brengen dan de 6de klasse (twee jaar over de 6de gedaan) en het op de ambachtsschool ook af te leggen (niet willen rekenen en onverschillig werken). Nu blijkt hij vol haat te zitten tegen mij en alle 'totok-Europeanen'. Het euvel van de meeste Indo's. Rassenhaat, zoowel tegen ons als tegen den Inlander. Nu heeft een kennis van mij bewerkt, dat hij op een Roomsche fraterschool het drukkersvak kan leeren. In Malang hadden de Japanners drie dagen lang razzia’s gehouden. ‘Elk huis’, zo noteerde een jeugdige Nederlander op 12 juli in zijn dagboek, ‘wordt grondig onderzocht en de Jappen kijken onder bedden en in kasten. Heel veel mannen waren naar de sawahs gevlucht, maar Javanen verrieden hen aan de Jap … Voorlopig zitten de mannen in het Fraters-internaat. [Het Koninkrijk der Nederlanden, 11b, 344-345].  |
Ga rechts af: Jl Patimura.
 Klodjeng Lor 18a, het huis van Walraven [Walraven – Brieven, 178]
Wel hebben we een adres in Malang zelf (Klodjen Lor 18A), waar Walraven gewoond heeft voordat hij naar Blimbing verhuisde. De betja brengt ons zonder problemen naar Klodjen Lor, al heet de straat nu heel anders. Nummer 18 bestaat wel, maar 18A niet, we lopen doelloos verder en vragen het nog eens aan een oude betjaman. Ja, dit heette vroeger inderdaad Klodjen Lor. Als we de tweede maal de straat doorlopen stopt een luxe wagen en een kleine Chinese heer stapt uit, keurig in pak, met glimmende zwarte schoentjes. [Vervoort – Vanonder de koperen ploert, 178-179] In de straat staan inmiddels geen woonhuizen meer. |
Ga op de T-kruising links: Jl Diponegoro (Willemstraat),
Ga rechtsaf: Jl Dr. Sutomo (Emmastraat).
Links: Kolese Santo Jusup.
|
De activiteiten van de Vrijmetselaars om te komen tot de oplevering van dit gebouw in 1922 zijn te lezen in: [Indië, geïllustreerd weekblad, 6, 476-477], [Het Indische Leven, 3-49, 971], [Vrijmetselarij, 193, 206] Architect en stedenbouwkundige Karsten onderstreept de goede ligging van het gebouw in: [Locale Techniek -5-3, 68c] |
De
Ga rechtsaf: Jl Hos Cokroaminoto (Sophiastraat).
Links: Pasar Tradisional Klojen (Passer Klodjen)
 Opmerkelijk is het dat alle marktgeschreeuw ontbreekt.! De verkopers zitten, rustig hun strootjes rookend, achter hun uitgestalde koopwaren, sommigen zelfs liggen er achter en blazen den rook van hun ‘seroetoe’ verticaal omhoog. En tusschen al die riekende en geurende waren bewegen zich voor het meerendeel oudere vrouwen, kokki’s en baboes, enkele dames en nonnas (half bloed-dames) met den pajoong (zonnescherm) boven ’t hoofd heen en weer, lovend en biedend, maar kalm en bedaard, zonder meer leven te maken of meer woorden te verspillen dan hoog noodig is. De geheele markt mist daardoor het vroolijke wat anders aan zulk een plaats eigen is, luide stemmen, gelach of kreten hoort men niet en zelfs de talrijke ijswater- en stroopverkoopers, die zwijgend met hun blikken kannetjes op hun houten tafeltjes roffelen, brengen geen levendigheid aan door dat eentonig klapperend geluid. [Van Maurik – Indrukken van een Tòtòk, 16, 17-18] |
Ga links af: Jl Patimura en ga de spoorlijn over.
Vervolgens is links de Jl Sudirman, vroeger de Rampal(straat) geheten.
|
Op nummer 23 (de nummers zijn veranderd) was Muziekschool Apollo gevestigd, daar woonde Kitty Ament en haar familie. De samensteller heeft niet kunnen vaststellen of het huis nog bestaat, maar hier vond rond 1930 een scène plaats, die bloemrijk wordt beschreven. Maar Opoe leefde nog in den slaventijd, en mijn blandagezicht, mijn 43 jaar, en mijn in lndië ongehoorde voorkomendheid konden mij niet redden van een standje, zooals ik in Indië althans nog nooit in ontvangst had genomen. Toen er een pauze kwam, hield ik een redevoering, begon over Willem Vincent Helvetius, over zijn geknoei en zijn dieverij, over zijn onechte kinderen, zijn ontaard nageslacht, kortom, ik rakelde alles op, wat ik mij uit 'Priangan' enz. herinnerde – en dat was verduiveld veel! – zoodat het oude wijf verstomd stond te gapen, totdat Kitty kwam en haar bij een arm wegvoerde.[Walraven – Brieven, 818-820] |
Ga rechtsf: Jl Sudirman (Voorkampementweg).
Links: Lapangan Brawijaya.
 In normale tijden zijn er hier in onze buurt elke avond de vreugden van het Rampalveld, een militair exercitieterrein, dat door het 'burgerlijk element' nochtans met vreugde wordt benut voor sport en spel. Al wat jong is, inheems en uitheems, komt daar tezamen in de vredige vooravond bij het scheidende licht van de dalende zon op het in deze tijden zachtgroene veld, waar het zo ruim is dat er met gemak meerdere matches naast elkaar kunnen worden gespeeld, elk met hun eigen bizondere 'supporters'. [Walraven – Eendagsvliegen, 188-189] |
Links: Vooroorlogse officierswoningen.
 Veel frisse jonge vrouwen, die soms, merkwaardigerwijze, ook iets onbestemds militairs over zich hebben in hun rechte gestalten en hun regelmatige gezichten, als stamden zij allen af van modelsoldaten met vierkante schouders en symmetrische knevels, bij wie alles rechtsgericht is en vierkant opgevouwen volgens de voorschriften, zitten in het groene gras van het voorerf onder de kenariebomen aan de theetafel. [Walraven – Eendagsvliegen, 189-190] |
Links: (Militair)
|
Wat verderop aan deze weg liggen de kampementen en de militaire sociëteiten. Bij het schildershuis de martiale infanterist op wacht, de karabijn aan de schouder, dribbelend binnen zijn afgemeten schilderterrein. Achter hem de ingang van planken getimmerten, met de gebruikelijke stoffage van de wachtcommandant, hunkerend naar het einde van de dag. Rond 1920 worden de garnizoenen verlegt van de kust naar hoger gelegen gebieden. [Indië, geïllustreerd weekblad, 4, 261] |
(Het 13e Bat. Infanterie).
Rechts: Zicht op het voormalige spoorwegstation
 In 1874 werd de wet aangenomen, [De Koloniale Roeping, 9-10] en in 1879 was de spoorverbinding met Surabaya een feit, [Het Indische Leven, 6, 926, 929] maar de reis naar Surabaya kon lang duren, zoals in 1911 tijdens een pestepidemie. [De Locomotief, 7 October 1911] |
Na het viaduct verandert de naam in Jl Gatot Subroto.
Rechts: Kali Brantas.
 Bovendien is voor park bestemd vrijwel het gehele Brantasdal in de stad. Daarvan werd wel reeds een stuk eerder als plantsoen ingericht, doch dat is moeilijk bereikbaar gemaakt […]. Thans evenwel is het de bedoeling op de langen duur het gehele Brantasdal, dat buitengewoon fraaie kijkjes biedt, v.z.v. nog onbebouwd, vrij te houden, successievelijk eenvoudig aan te leggen – met zoveel mogelijk behoud van natuurlijk schoon – en bewandelbaar te maken. Daar het zich door de gehele stad slingert en vele hoofdwegen kruist, zullen alle bevolkingsgroepen er nut van hebben. [Locale Techniek-5-3, 68] |
Ga rechtsaf: Jl Arismunandar.
| Klodjenkidoel(straat). Wat evenmin onder het oog van de toerist wordt gebracht, zijn de oudere Europese buurten als Belakang Lodji (achter de Loge!), Tongan, Kaoeman, de beide Klodjen's, Djodipan, Temenggoengan, die nog in vele opzichten de bekoring bezitten van het oud-Indische en waar ook nog veel oud-Indische mensen wonen. Daar kan men in de morgenuren grijze Oma's bezig zien in de tuin, lekker commanderende naar oud-Indische trant tot de sullige toekang-kebon, die hier moet gieten en daar moet snoeien, die potten en bakken moet versjouwen en daarna moet vegen met de sapoe-lidi, tot er geen sprietje meer op de grond is te ontdekken. [Walraven – Eendagsvliegen, 182-183] |
Links: Nr. 52 Particulier woonhuis.
In 1939 was het gebouw Kringhuis van de N.S.B. [Walraven – Op de grens, 226] Voordien het eerste gebouw van de Vrijmetselaarsloge 'Malang'. In 1927 bestond de Loge 25 jaar [De Locomotief, 15 Februari 1927 (3,1)] en eind jaren dertig verhuisde de Loge naar het Tjerme Plein, nu Hotel Graha Cakra aan de Jl Cerme. De loge 'Malang' is in 1940 opgeheven. [Vrijmetselarij, 383] De volksbibliotheek [Indië, geïllustreerd weekblad, 4, 469-470] en de oudste openbare leeszaal van Nederlands-Indië [Indië, geïllustreerd weekblad, 4, 472] waren in het linker gedeelte van het gebouw gevestigd. |
Vervolg de Jl Aries Munandar.
Ga links af de Jl Zaïnal Arifin en op kruising rechts af de Jl Agus Salim (restaurants) naar de Alun-alun.
Verantwoording
De zwart-wit foto's bij de wandeling Malang zijn gemaakt door de heer Ong Kian Bie, eigenaar van Studio Malang, met wie de samensteller bevriend is geweest. De heer Ong was voor de oorlog een goede vriend van bouwkundige Bos en de meeste gegevens betreffende de gebouwen van Bos zijn dan ook afkomstig van de heer Ong.